Categorie: Blog

Door Caroline Kruit, International Business Developer voor Metadecor

Nodig ruim honderd architecten uit om naar een feeëriek hotel in Oman te komen voor een weekend en zet ze voor een groep van toeleveranciers van bouwmaterialen uit de hele wereld. Breng de dialoog op gang met inspirerende lezingen van collega’s uit het vakgebied, zorg dat de sfeer en de maaltijden goed zijn en maak een vol programma van het ontbijt tot de laatste borrel ’s avonds aan de bar. Metadecor International was erbij, bij Arc Middle East, begin februari 2025. En dit is wat we leerden tijdens deze rollercoaster van gesprekken. 

Met plenaire sessies, een-op-een gesprekken en lezingen over AI, Hospitality Architecture en certificeringen, stond Arc Middle East in het teken van netwerken en kennis vergaren.

De vastgoed business in het Midden-Oosten groeit als een malle en veel mensen vanuit de hele wereld vliegen naar de regio om daarin een rol te kunnen spelen. Een paar honderd van deze bouwprofessionals waren aanwezig tijdens het Bond Event in Muscat, dat een ruim weekend bestreek. Een meer internationale groep van architecten, projectontwikkelaars en toeleveranciers is moeilijk voor te stellen: alle continenten waren vertegenwoordigd. Dat feit is al interessant op zich en het genereert een veelzijdige blik op hedendaagse architectuur en thema’s die een rol spelen in de beginfase van projecten – wereldwijd.

Schaduw (en gevels) verkopen?

Terugkijkend naar de vele gesprekken die ik tijdens het evenement had, zijn er wel wat conclusies te trekken. Grappig genoeg hebben deze conclusies minder te maken met schaduw en gevels – datgene wat ik wilde verkopen – maar meer met de houding van de architecten richting hun ontwerpen en projecten. Ja, ik had een aantal inhoudelijke gesprekken over energie-efficiëntie en de rol van de gevel in het creëren van comfortabele en gezonde gebouwen. Er waren interessante discussies over de oorsprong van aluminium, materiaal-efficiency tijdens productie en hoe te ontwerpen voor een circulaire bouweconomie. Dat zijn inderdaad heel belangrijke onderwerpen, waar we bij Metadecor ook dagelijks mee bezig zijn. Maar hoe staat dit alles in verhouding tot architectuur? Naar mijn mening is goede (en goed gemaakte) architectuur de meest duurzame vorm van bouwen – waar dan ook op deze planeet.

Maatwerk is niet vanzelfsprekend duur

In een wereld waar het budget een (of, beter gezegd: de) dominante factor is in de besluitvorming rond het bouwen van vastgoed – het Midden-Oosten is echt geen uitzondering op die regel – lijkt het erop dat zelfs de gedachte aan bezuinigingen het creatieve proces van architecten verstoort. De noodzaak om ‘binnen budget te ontwerpen’ drukt hard op de eerste voorstellen, de eerste schetsen en de beroepsmatige ambitie. Het is een veilige strategie om te kiezen voor standaard producten uit een catalogus. Maar zijn de architecten wel op de hoogte van de kosten van bepaalde – op maat gemaakte – oplossingen? Is het echt zoveel duurder om een eigen, uniek patroon in de gevel te maken? Nee! Moeten alle panelen rechthoekig en recht zijn? Nee, natuurlijk niet! Buig of wals panelen in welke richting of kromming je ook wilt: het gaat echt geen gat in je budget blazen, als je maar een slim plan bedenkt.

Gooi die deur niet dicht

Alsjeblieft, architecten: gooi de deur naar creatieve en unieke oplossingen niet dicht, voordat je ‘m hebt geopend. Die dichte deur is een houding die haaks staat op wat je hebt geleerd tijdens je opleiding. Het is ook geen wonder dat ik een milde (?) teleurstelling in de professie proefde, tijdens mijn gesprekken met architecten. En dit was daarop mijn antwoord: ‘Durf te ontwerpen!’ Neem de moeite, maak de uren. Ja, het kost tijd om iets te maken dat niemand eerder heeft gemaakt. Tijd is geld, dat snappen we heel goed bij Metadecor. Maar voor de tijd die je steekt in het maken van een unieke gevel, krijg je een bonus: de liefde voor je vak.

Oman was de locatie voor Arc Middle East 2025: het inspireerde zelfs een International Business Developer tot enige creativiteit.

Voel de passie, loop iets harder

Onze boodschap aan architecten en ontwikkelaars wereldwijd: vraag ons advies en wij gaan met je aan de slag om die unieke oplossing te vinden waarmee je plan wél in dat strikte budget past. Laten we met zijn allen een beetje harder lopen, tijd en creativiteit investeren, om iets te maken dat niet standaard is maar uniek en prachtig. En functioneel, natuurlijk. Als we dan toch bezig zijn, laten we dan meteen ook onzichtbare kwaliteit en functionaliteit geven aan een heel erg zichtbaar stuk architectuur. Gebruik de kennis en ervaring van Metadecor om te optimaliseren, versimpelen en om het idee naar productie te vertalen. Begin met de ambitie. Vraag niet naar een catalogus. Metadecor heeft geen catalogus. Het zou je werk misschien makkelijker maken, maar is juist wat we proberen te voorkomen.
We dagen je uit. En – alsjeblieft – daag ons ook uit met jouw unieke ontwerp.

Arc Middle East in Oman, februari 2025 – een evenement met architecten, projectontwikkelaars en toeleveranciers met gesprekken over innovatie, actuele thema’s in de architectuur en bouwtechniek en nieuwe projecten.

Nee, we gaan geen terugblik over 2024 doen. We gaan vooruitkijken: wat gaat 2025 ons brengen? We kiezen niet voor de makkelijke weg de komende maanden, dat is nu al duidelijk. Elk project van Metadecor is uniek en heeft een diepere betekenis – in het ontwerp, de functionaliteit of de wijze van productie en installatie – en daar gaan we het komende jaar meer over vertellen.

Met veel uitdagende projecten in uitvoering, in ontwerp en engineering en een eigen Shadow Pavilion in de maak, gaat het derde decennium van Metadecor over vooruitgang, innovatie, high performance with low-tech (ja, dat kunnen we vertalen, maar het klinkt veel beter zo) en de Kunst van het Ontwerpen van Schaduw.

We hebben veel geleerd in 2024, het jaar dat Metadecor twintig jaar bestond. We hebben niet alleen geleerd van de projecten die we mochten doen, maar ook over onszelf, de waarden waar we voor staan en de uitdagingen die we kunnen en willen aangaan. Metadecor is wederom gegroeid en niet alleen in omzetcijfers.

Multifunctionele elementen

2025 is het jaar van oplevering en publicatie van een aantal projecten waar veel praktische denkkracht en slim vernuft in is gaan zitten. Een gevelrenovatie in Zuid-Frankrijk, een prachtig stadion in Helmond, een bruut gebouw met corten gevel in België, een pergola in Californië, een plafond met een wereldkaart, een subtiel scherm voor een villa… we popelen om ze te publiceren, om te laten zien wat een mooie dingen we (mogen) maken.

Graag vertellen we wat deze projecten allemaal zijn, doen en kunnen, anders dan aantrekkelijk zijn:  zon, wind en regen weren, bijdragen aan de energie-efficiency van de gebouwen, duurzame en logistieke oplossingen voor lastige locaties, een gebouw inbedden in een (historische) context, slimme productie- en assemblagetechnieken… Er zijn zoveel lagen van betekenis en functie!

Schaduw ontwerpen, dan pas de gevel

Voor het jaar 2025 dagen we daarom ons netwerk (en onszelf) uit: we draaien het om. Eerst nadenken over wat een gevel moet doen, moet kunnen en kan zijn - voordat er een ontwerp wordt gemaakt.

Eerst die prachtige schaduwpatronen ontwerpen – dan pas bedenken wat voor gevel je daarbij nodig hebt. Omgekeerde logica. Die zuidgevel helemaal dichtzetten om de zonlast te beperken? Dat is misschien helemaal niet nodig met een MD Formatura element voor een glazen gevel, waarbij de getordeerde elementjes de grootste zonlast tegenhouden maar het daglicht wel – spaarzaam – toegelaten wordt.

‘Schaduw’ is natuurlijk een metafoor als we het hebben over de Kunst van het Ontwerpen van Schaduw. Het gaat niet alleen om het weren of leiden van zon(-licht), maar ook over al die andere thema’s die zijn genoemd en wel “worden meegenomen” in een ontwerpproces, maar net zo goed het startpunt zouden kunnen zijn. Beginnen met functionaliteiten en de (bij-) effecten en vandaaruit de beste oplossing ontwerpen.

Shadow Pavilion – ode aan de zon

Om te laten zien wat we bedoelen met dat ‘omdenken’ en ‘jezelf uitdagen’, heeft Metadecor het initiatief genomen tot het Shadow Pavilion. Dit paviljoen is een ode aan de zon en een voorbeeld voor het zorgvuldig omgaan met alles dat de zon ons brengt, dynamische zonwering zonder gebruik van elektriciteit en verantwoord gebruik van bouwmaterialen.

Het Shadow Pavilion is een samenwerking met startup Airshade Technologies (ziehier de pagina over het prototype dat we samen bouwden voor Abu Dhabi), Alumet (onze partner in anodiseren), architectenbureau MVRDV, Van Rossem Raadgevend Ingenieurs (voor de constructie), ARUP (voor de zonnestudies en geometrische en mechanische uitwerking) en AMOLF Institute (voor de ontwikkeling van de 3D geprinte actuators van de Airshade installatie). We verwachten begin mei het paviljoen voor een internationaal publiek te presenteren.

Wil je op de hoogte blijven? Volg ons op social media en via onze nieuwsbrief!

In de laatste week van november 2024 stond Metadecor International met een stand op BIG5 Global in Dubai, de grootste bouwbeurs van de UAE (Verenigde Arabische Emiraten). Als onderdeel van het Benelux paviljoen in hal 8, werd een week lang gesproken over bouwprojecten, gevels en bouwtechniek. Voor de regio (het Midden-Oosten) is de BIG5 een belangrijk evenement, maar we hebben ook dingen gehoord en geleerd die we in de Nederlandse bouwpraktijk kunnen inzetten.

Vier dagen lang in een hal waar de temperatuur net boven de twintig graden is, maar de zon buiten de omgeving opwarmt tot ruim boven de dertig: de hallen van het WTC in Dubai vormden een ‘eigen ecosysteem’ gedurende BIG5 Global. Dat gaf al aanleiding voor conclusie nummer 1.

In september namen we deel aan het evenement Architect@Work in Rotterdam, waarbij we meerdere gesprekken voerden met architecten, ingenieurs, interieurontwerpers en collega-exposanten. Als er één thema is dat uitgebreid aan bod kwam: schaduw. The Art of Creating Shade zou een verplicht vak moeten zijn in elk ontwerponderwijs.

Architectonische schaduw? Bestaat er zoiets? Wij geloven van wel. Door de jaren heen hebben we veel gevels gecreëerd met interessante semi-transparante patronen en figuren, waarbij we de architectonische expressie van de buitenkant genieten en beschrijven. In diezelfde periode genieten wij – bijna dagelijks – van de patronen die schaduw creëert op de vloeren en muren van ons hoofdkantoor in Kampen. Geometrische patronen, in dit geval gecreëerd door de MD Formatura FO223 gevel aan de buitenzijde.

Hoofdontwerpcriterium

Schaduw geeft ruimtes een extra laag van beleving en betekenis. Het creëert steeds veranderende hoeken van licht en donker en beïnvloedt de manier waarop je kijkt, beweegt en je comfortabel voelt (of niet) in die ruimte. Achter gevels met MD Designperforatie of MD Formatura voegen de patronen een extra laag cognitieve emoties toe. Bij de meeste projecten voelt dat als een bonus. Maar wat als we het onderwerp tot een hoofdontwerpcriterium verheffen? Beginnen met de vorm en het schaduwpatroon en vanuit die hoek een gevel ontwerpen?

Tapijt uit het Midden-Oosten

Het ontwerp in de gevel van Theater Zuidplein in Rotterdam is gemaakt met behulp van parametrische ontwerptools, waarbij slechts één kleine driehoek is gekozen als vorm waarmee een aantrekkelijke compositie kan worden gemaakt. Het effect in de gevel is magisch, vooral 's nachts wanneer het gebouw oplicht als een lantaarn. Maar de bonus is het effect dat de schaduw heeft in het interieur. Met de juiste hoek van de zon ervaren bezoekers van het theater schaduw als een tapijt uit het Midden-Oosten. Alsof je in een sprookje uit Duizend-en-een-nachten wandelt.

Licht als hulpmiddel

Of de architect of ontwerper nu kunstlicht gebruikt of afhankelijk is van daglicht als ‘magiemaker’: schaduwpatronen zijn een kans die je niet mag missen. Bij Architect@Work Rotterdam toonden we een goudgecoat aluminium blad van het onlangs voltooide Renaissance Hotel-project: in Amsterdam siert het het plafond met een subtiele strook LED-verlichting rond de randen. Ook een onderdeel van de dakuitbreiding van magazijn Santos in Rotterdam trok de aandacht van de bezoekers van de beurs. In ons interview met de architecten Karin en Karin vertellen ze over de verrassende schaduweffecten van die gevel.

Van kunst tot wetenschap

Voor ons geven de gesprekken die we in Rotterdam voerden en de projecten waar we momenteel aan werken voldoende aanmoediging om dieper in de wereld van de schaduwen te duiken. We willen heel graag meer architecturale schaduw verkennen, experimenteren en ervaren en het effect ervan op het welzijn van de gebruikers van gebouwen en openbare ruimtes meten. Met andere woorden, we duiken in The Science of Creating Shadow en hopen dat architecten en opdrachtgevers ons op die reis zullen vergezellen. Wordt vervolgd.

"Vooral bij een lage zon is het prachtig"

De gouden kroon van monumentaal pakhuis Santos in Rotterdam-Zuid heeft al voordat het officieel wordt geopend als Nederlands Fotomuseum veel aandacht in de (vak-)pers gekregen. De aluminium huid met een patroon van driehoeken blijkt mediageniek. Prachtige foto’s met reflectie en schaduwwerking passeren de revue. Architecten Karin Renner (Renner Hainke Wirth Zirn Architekten) en Karin Wolf (WDJARCHITECTEN) vertellen  over het langdurige proces dat leidde tot deze geometrische optopping die tot diep in het gebouw voelbaar is.

Het project “Santos” begon zeventien jaar geleden. Karin Renner herinnert zich gesprekken in 2007 met stedenbouwkundige Riek Bakker over een eerste overleg voor de toekomst van Rijnhaven, die Renner Hainke Wirth Zirn Architekten (RHWZ) had gemaakt in een samenwerking met Egbert Kossak, de toenmalige stedenbouwkundige van de stad Hamburg. “Dit pakhuis had toen al een bijzondere rol in het plan”, vertelt Karin, “Het was een karaktervol gebouw in de zichtas, dat behouden zou worden als referentie naar de geschiedenis van het gebied. Maar toen kwam de crisis van 2008 en werd de ontwikkeling stilgelegd.”

Iedereen kent Santos

Pas in 2016 werd het project weer opgepakt. WDJARCHITECTEN had een studie gedaan naar een mogelijke transformatie van het monument, “een reorganisatie van de binnenkant”. Er kwam een opdrachtgever. Deze organisatie had al een paar vergelijkbare locaties in Duitsland getransformeerd naar creatieve pleisterplekken en wilde dat concept nu combineren met short-stay appartementen. Rotterdam zou de eerste Nederlandse locatie worden. Dat was ook het moment dat Karin Wolf aanhaakte: “Het was een van de eerste projecten die ik kreeg bij WDJA. Wat me opviel: iedereen kent het gebouw Santos. Alle bouwkunde-studenten hebben er wel eens een plan voor gemaakt.”

Acht jaar geleden was er een visie (stedenbouwkundig, bestemmingsplan) en een schets, waarbij het gebouw twee verdiepingen ‘erbij kreeg’. Karin Renner: “Op het monument moest iets bijzonders komen. Twee bouwlagen en een plek om het licht naar binnen te krijgen.” Karin Wolf: “Met Stilwerk was er een programma dat heel goed paste. Met co-working plekken, een restaurant en de showroom als overgang naar de private appartementen.” Het project ging in 2022 eindelijk richting uitvoering met Burgy Bouw als hoofdaannemer.

Heel veel maquettes

Karin Renner: “We hebben veel maquettes gemaakt voor die optopping op een schaal van een op vijfhonderd. In het begin waren de vormen vrij asymmetrisch. We wilden de sculpturale kracht van de opbouw benadrukken in de vorm van de vijf gevels. Vijf gevels omdat ook het dak zichtbaar is vanuit de nieuwe torens in de omgeving. Bijkomend voordeel van de dakopbouw was dat er ruimte voor de installaties ontstond.”

“Het was ook belangrijk dat we precies de lijnen van het monument zouden volgen. De stramienen van Santos zijn bijzonder: het zijn verticale elementen die we in dak en gevel zichtbaar wilden maken”, vertelt Karin Wolf. “Je wilt het blijven zien als een geheel. Als een ruimteschip dat op een oud gebouw landt. Nu is er sprake van een heel subtiele aanraking. Alsof het nieuwe deel het oude deel kust.”

Een opvallende trap in het hart

De overgang van de vijfde gevel naar de binnenwereld van het oude gebouw was een lang traject in het ontwerpproces. “Het gevaar is dat het nieuwe te dominant wordt in de beleving. Daarom hebben we ter hoogte van de bovenste verdieping een sterk interieurelement toegevoegd: een trap met dezelfde bekleding als het dak en de gevels van de opbouw”, vertelt Karin Renner. “De connectie is helder en zichtbaar.” De trap vanuit het droomschip daalt neer in het monument en neemt veel daglicht met zich mee. “Het hart van het monument is verder open en transparant gehouden, zodat de horizontale vloerlagen goed zichtbaar zijn”, vertelt Karin Wolf. “Op de lagere verdiepingen oogt de trap bescheiden.”

Licht goud is wat er blinkt

Het kiezen van de kleur voor de huid van de opbouw was een proces van “testen en proeven”, lachen beide architecten. “Al hadden de eerste maquettes ook al een gouden opbouw”, herinnert Karin Wolf zich. “We hebben ook nog gekeken naar corten staal, maar dat vonden we wat donker. En zwaar, ook qua gewicht!”, vertelt Karin Renner. Uiteindelijk werd gekozen voor ‘licht goud’ – een anodisatie met AluGOLD01. “Zilver was te koud, geel-goud te heftig. Deze lichtgouden kleur gaf de mooiste combinatie met de bakstenen van Santos”.

Beleving op ware grootte

Het ontwerp van het patroon was ook een bijzonder proces. Tijdens bouwvergaderingen kwamen de architecten met ‘geperforeerde’ A0 karton modellen naar de bouwplaats. “Ja, je bent toch onzeker over wat voor effect het patroon op een 1:1 schaal heeft. Het is goed om dat op ware grootte te testen, bij het gebouw”, vertelt Karin Renner. Andere vraagstukken werden onderzocht, zoals het effect van het patroon op het gedrag van vogels en het geluid. Karin Renner: “Die vragen kun je niet beantwoorden zonder onderzoek. Zo worden bij de Elbphilharmonie in Hamburg de vogels weggehouden met een geluid dat voor mensen niet hoorbaar is. Dat zou hier ook een oplossing zijn.”

Vanuit het westen met avondlicht

Bij het maken van de patronen hebben de architecten gewerkt met verschillende 3D-programma’s en daglichtsimulaties. Toch zijn er effecten die voelen als een onverwacht cadeautje. Karin Wolf: “Het was al prachtig dat we de op de uiteinden van de gangen bij de appartementen daglicht konden geven. Als de zon daar binnenvalt, krijg je reflecties tot op de binnenwanden. Dat is wel een heel mooi effect.” Karin Renner vindt dat ook van buitenaf de patronen rijker zijn dan verwacht. “Het geeft bij een bepaald zonlicht een 3D-effect in de gevel, als een zacht gordijn van textiel, terwijl het toch echt vlakke aluminium platen met een geperforeerd patroon zijn. Vooral als je kijkt vanuit het westen met avondlicht… dat werkt heel goed.” De architecten zijn het erover eens: met een lage zon komt het licht heel ver naar binnen en geven de patronen betoverende effecten.

Leuke samenwerking met Metadecor

Voor alle partijen bij het bouwproces is het een ingewikkeld project geweest. Tijdens de bouw kwam er een nieuwe opdrachtgever voor het gebouw: het Nederlands Fotomuseum opent in 2025 de deuren. “Ook een prachtige match van programma en gebouw”, stelt Karin Wolf. De productie van de opbouw was toen al in volle gang onder regie van Burgy Bouw, het ontwerp is niet meer gewijzigd. “De samenwerking met Metadecor heeft ons echt gesteund”, vertelt Karin Renner. “Je hebt iemand nodig die begrijpt wat je wilt. Dat begrip vonden we bij Martin Eslo, de senior engineer. Ook bij de uitwerking van de minder zichtbare elementen, zoals bijvoorbeeld de achterconstructie, vroeg hij continu om onze mening over de mogelijke oplossingen. Die samenwerking was echt heel leuk.”

Meer dan een jaar geleden publiceerden we vijf trends voor 2023 en een consequente trendwatcher doet dat natuurlijk ieder jaar. Is er dan zoveel veranderd? Er wordt wel eens gezegd dat de bouw beweegt als een zwaarbeladen containerschip, maar dat beeld verdient toch bijstelling. Bij Metadecor zien we nieuwe ontwikkelingen en we delen ze graag.

Liefde voor roest 

Ja, de vraag naar weervast staal (of: corten staal) is weer toegenomen. Eerder was er een link te maken met industriele omgevingen (en bestaande - monumentale – gebouwen), maar nu is de vraag om roestende gevels voor nieuwbouw van woningen en utiliteitsbouw. Met of zonder perforaties. Het houden van gevels met corten bekleding is een zware liefde (letterlijk drie keer zo zwaar als aluminium), die bovendien van karakter verandert door de tijd. Vergeet niet dat elk moment dat er regen valt, de gevel tranen met roestdeeltjes zal huilen – tot in lengte van dagen. Daar moet dus op gedetailleerd worden!

Foto in header van Imatec in Luxemburg

Elke stad een eigen patroon of vorm?

Als het gaat om patronen voor MD Designperforatie of MD Formatura, proberen we altijd te achterhalen waar de wens voor een bepaalde vorm of patroon vandaan komt. Nu zien we iets anders: in Rotterdam houden ze van driehoekjes, in Den Haag zijn de gaatjes rond en in Amsterdam zijn de vormen wat organischer. In Oostelijke provincies is het allemaal wat geometrischer. Nu zien wij trends, maar doen we niet aan huis-tuin-en-keuken-filosofie, dus de conclusies mag iedereen voor zichzelf trekken.

Als het maar beweegt

Eerst waren het ‘gevels met beweegbare luiken’. Toen werden het ‘beweegbare gevels’. Een paar stappen verder en we hebben een (wereldwijde?) trend die ‘kinetische gevels’ wordt genoemd. Waar zit het verschil? Als de beweging in de gevel functioneel is (denk aan zonwerende panelen of privacy schermen) dan is het een beweegbare gevel. Als de beweging wordt ingezet om aandacht te vragen, om de architectuur te benadrukken of gewoon omdat het kan (met een beetje elektriciteit maar liever zonder), dan noemen we het kinetisch. Voor onze engineers zijn het spannende projecten, de gevels met MD Apertura. We hebben al heel wat mooie referenties en er volgen er zeker meer.

Groter, slimmer en daarmee sneller

In de nieuwe assemblagehal van Metadecor naast het hoofdkantoor in Kampen wordt letterlijk gewerkt aan een bouwbrede trend: prefabricage en assemblage van zo groot mogelijke elementen. De montagetijd op de bouwplaats wordt steeds korter, de montagemethodieken steeds slimmer. Projecten als HSC Zuidwolde en Parkeergarage Binnendok zijn in gevelgrote panelen naar de bouwplaats gebracht en razendsnel gemonteerd met kleine teams, zorgvuldig afgestemd op de andere bouwstromen van de projecten. De hal is nu ruim een half jaar in gebruik en we zijn al bijna vergeten hoe het ‘vroeger’ was.

Ontwerpen op schaduw

De zomer was bij vlagen (heel) warm en (te?) zonnig en daarmee kwamen ook termen als ‘oververhitting’ en ‘buitenzonwering’ in het nieuws. Mensen zochten terecht de schaduw op. Schaduw is ook een prachtig ontwerpcriterium voor transparante gevels. Vaak liggen daglichtsimulaties aan de basis voor bepaalde configuraties of de keuze voor een transparante of minder transparante gevel. Wat de ontwerpers in feite doen, is ontwerpen op schaduw. Denk aan de schaduwpatronen die MD Formatura of MD Designperforatie kunnen maken op vloeren, wanden en plafonds. Op het hoofdkantoor van Metadecor ervaren wij het hele jaar door de kracht van zo’n transparante gevel met een mooie schaduwwerking. In de zomer is het duidelijk koeler. Als er een winterzonnetje door de wolken breekt, genieten we van de prachtige patronen op de wanden en vloeren in het trappenhuis.

Nieuwsgierig geworden naar meer ontwikkelingen in de gevelbouw? Kom langs op ons hoofdkantoor in Kampen om de panelen van veel referentieprojecten te zien, voelen en beleven. Een gevel kan zoveel meer zijn dan alleen die mooie buitenkant. Wij denken graag met je mee.

Met de bouwvak voor de deur verlangen we op ons hoofdkantoor in Kampen net als iedereen naar zonnige zomermomenten. Om even te genieten van de warmte, om wat vitamine D te vangen. Niet dat de zon op andere dagen ver is te zoeken in ons werk. Wij houden van de zon, maar maken ook gevels om de zon juist buiten te houden, om de zon te doseren. Net als voor vakantiegangers is het motto voor gevelontwerpers: geniet van de zon, maar met mate!

Bij Metadecor zijn we dagelijks met de zon bezig. In alle projecten speelt de zon een hoofdrol in de wijze waarop er wordt ontworpen en gerekend. Voor de momenten dat de zon er wel is – soms in te grote doseringen – en voor de momenten dat de zon er niet is – maar er wel daglicht nodig is. Soms willen we de zon vangen (om van de energie gebruik te maken) en soms is het beter om de zon op afstand te houden (om niet te veel straling en warmte te vangen).

Als de zwaartekracht, maar dan grilliger

De zon is een grote macht in de architectuur. Net als de zwaartekracht, eigenlijk. Maar daar waar de zwaartekracht een constante is, is de zon een grillige partner in het ontwerpproces. Te veel zon die door de gevel direct het gebouw in schijnt, heeft een negatief effect op de klimaathuishouding. Te weinig zon doorlaten (of: daglicht vangen) betekent dat je energie moet gebruiken om de ruimten te kunnen gebruiken. We hebben klimaten, seizoenen, dag- en nacht, verschillende zijden voor een gebouw: een gevel ontwerpen die zich onder al die omstandigheden gedraagt als de optimale huid voor een gebouw, is nog geen eenvoudige opgave.

Grote stappen maken en dan verfijnen

Voor nieuwe gebouwen kan de grootste “winst” worden gehaald door de orientatie en vorm van het gebouw af te stemmen op de zonnestanden. De zuidgevel leent zich voor zonopwekking via de gevel (BIPV), maar heeft ook de grootste zonnelast en daarmee behoefte aan goed geïsoleerde wanden en zonwering voor de glaspartijen. Architect Norman Foster spreekt over ‘self shading facades’: gevels die optimaal gebruikmaken van de zonrichting. Het zijn gevels met een geleding of diepe neggen: dichte vlakken richting de hoogste zonnestand (al dan niet met pv) en voldoende openingen in een andere richting om daglicht te vangen. Een ‘zelfschaduwende’ gevel (deze kreet gaat natuurlijk nooit het Nederlandse woordenboek halen) is geen vlakke gevel en nooit rondom het hele gebouw hetzelfde.
Er zijn inmiddels legio softwareprogramma’s die daglichtsimulaties kunnen maken en daarbij ook kunnen berekenen welke invloed de transparantie van de gevel heeft op de energie-efficiëntie van het gebouw. Het loont om dergelijke simulaties te maken, ook voor bestaande gebouwen. Voor bestaande en nieuwe gebouwen maakte Metadecor voorzetelementen die de felste zon buitenhouden, maar middels perforaties toch het daglicht binnen laten sijpelen. Voor Het Zandkasteel werden de daglichtsimulaties vertaald naar “wimpers” van MD Shapes boven de kozijnen, bij de renovatie van basisschool De Klimroos zijn louvres geplaatst van MD Formatura om het directe licht van het schoolbord en de schoolbanken te houden.

Gebruik maken van patronen

Met gevels van MD Designperforatie, MD Strekmetaal en MD Formatura wordt het directe zonlicht buitengehouden, terwijl – met de juiste graad van transparantie – het uitzicht voor de gebruikers van het gebouw zichtbaar blijft. Ook hier kan worden gespeeld met de orientatie van het gebouw, door te spelen met de transparantie van de perforaties en patronen. De minst zonbelaste gevels krijgen gevelelementen met een hogere transparantie, om zoveel mogelijk daglicht te vangen.

Met MD Formatura krijgt het spel met de zon en het licht nog een extra dimensie, door de ombuiging van de figuren in het patroon. Eenzelfde patroon rondom een gebouw toepassen is mogelijk, maar bij de zonbelaste gevels zullen de elementen zo worden gebogen, dat zoveel mogelijk zonlicht direct wordt teruggekaatst. Bij de zonarme gevels wordt het MD Formatura patroon zoveel mogelijk “opengezet”.

Met MD Strekmetaal is het mogelijk om een gradiënt over de hoogte van panelen aan te brengen, waardoor de zontoetreding kan worden gereguleerd.

Een dubbele huid

Een steeds vaker voorkomende oplossing is de dubbele gevel of voorzetgevel met geperforeerde metalen elementen. De elementen kunnen permanent gesloten worden toegepast, of met te openen delen.Soms wordt de metalen gevel vrijwel direct tegen de (glazen of geïsoleerde) gevel gezet (zoals bijvoorbeeld bij het Metadecor hoofdkantoor, het project Tussen de Lakens en Old Town Court in Praag), bij andere projecten wordt juist ruimte gelaten en ontstaat een “bordes” tussen de twee gevels. Dit bordes kan fungeren als een (gekaderde) buitenruimte of voor onderhoudswerkzaamheden.

Een interessant aspect van deze oplossing is dat er tussen de glazen/geïsoleerde huid en de metalen (geperforeerde) gevel een microklimaat ontstaat. Dit microklimaat fungeert als een buffer tussen het buitenklimaat en het binnenklimaat en is vrij van wind en direct zonlicht. Bij het project Raqtan Headquarters – een ontwerp van Rempt van der Donk in de woestijn in Saudi Arabië – is de corridor ongeveer zeventig centimeter en heeft deze een zodanig positief effect op de energiehuishouding van het pand, dat de besparingen op airconditioning aanzienlijk zijn. In de winter kunnen de werknemers de ramen open zetten voor natuurlijke ventilatie – dat is voor die regio vrij uitzonderlijk. Metadecor is bezig met onderzoek om te bepalen wat de optimale afstand is (onder bepaalde klimaatomstandigheden) om een dergelijk microklimaat tot stand te brengen.

Nog meer natuurkrachten

In een verhaal over de zon en natuurkrachten, mag Airshade natuurlijk niet ontbreken. Met startup Airschade Technologies werkt Metadecor internationaal aan verschillende projecten en prototypen voor bewegende zonwering, aangedreven door lucht. Door de zon opgewarmde lucht, wel te verstaan. Zonder elektriciteit. Het prototype dat in de zomer van 2023 in de woestijn van Abu Dhabi werd geplaatst (in samenwerking met Arup en Masdar City) heeft zich bewezen en krijgt een follow-up. Tegelijkertijd zijn we bezig om voor de Europese klimaatomstandigheden prototypen te ontwikkelen, die met een iets grilliger zonregime kunnen omgaan.

Ja, wij houden van de zon en de uitdagingen die de zon brengt bij het ontwerpen van gevels, van toekomstbestendige architectuur. Graag gaan we de uitdaging aan met ontwerpers, ingenieurs en bouwers om te innoveren, om te spelen met de zon en gebouwen te maken die optimaal gebruik maken van het licht, de energie, de straling, de warmte. Misschien iets om over na te denken, onder die palmboom en op dat strandlaken.