Schaduwkunst
In september namen we deel aan het evenement Architect@Work in Rotterdam, waarbij we meerdere gesprekken voerden met architecten, ingenieurs, interieurontwerpers en collega-exposanten. Als er één thema is dat uitgebreid aan bod kwam: schaduw. The Art of Creating Shade zou een verplicht vak moeten zijn in elk ontwerponderwijs.
Architectonische schaduw? Bestaat er zoiets? Wij geloven van wel. Door de jaren heen hebben we veel gevels gecreëerd met interessante semi-transparante patronen en figuren, waarbij we de architectonische expressie van de buitenkant genieten en beschrijven. In diezelfde periode genieten wij – bijna dagelijks – van de patronen die schaduw creëert op de vloeren en muren van ons hoofdkantoor in Kampen. Geometrische patronen, in dit geval gecreëerd door de MD Formatura FO223 gevel aan de buitenzijde.
Hoofdontwerpcriterium
Schaduw geeft ruimtes een extra laag van beleving en betekenis. Het creëert steeds veranderende hoeken van licht en donker en beïnvloedt de manier waarop je kijkt, beweegt en je comfortabel voelt (of niet) in die ruimte. Achter gevels met MD Designperforatie of MD Formatura voegen de patronen een extra laag cognitieve emoties toe. Bij de meeste projecten voelt dat als een bonus. Maar wat als we het onderwerp tot een hoofdontwerpcriterium verheffen? Beginnen met de vorm en het schaduwpatroon en vanuit die hoek een gevel ontwerpen?
Tapijt uit het Midden-Oosten
Het ontwerp in de gevel van Theater Zuidplein in Rotterdam is gemaakt met behulp van parametrische ontwerptools, waarbij slechts één kleine driehoek is gekozen als vorm waarmee een aantrekkelijke compositie kan worden gemaakt. Het effect in de gevel is magisch, vooral 's nachts wanneer het gebouw oplicht als een lantaarn. Maar de bonus is het effect dat de schaduw heeft in het interieur. Met de juiste hoek van de zon ervaren bezoekers van het theater schaduw als een tapijt uit het Midden-Oosten. Alsof je in een sprookje uit Duizend-en-een-nachten wandelt.
Licht als hulpmiddel
Of de architect of ontwerper nu kunstlicht gebruikt of afhankelijk is van daglicht als ‘magiemaker’: schaduwpatronen zijn een kans die je niet mag missen. Bij Architect@Work Rotterdam toonden we een goudgecoat aluminium blad van het onlangs voltooide Renaissance Hotel-project: in Amsterdam siert het het plafond met een subtiele strook LED-verlichting rond de randen. Ook een onderdeel van de dakuitbreiding van magazijn Santos in Rotterdam trok de aandacht van de bezoekers van de beurs. In ons interview met de architecten Karin en Karin vertellen ze over de verrassende schaduweffecten van die gevel.
Van kunst tot wetenschap
Voor ons geven de gesprekken die we in Rotterdam voerden en de projecten waar we momenteel aan werken voldoende aanmoediging om dieper in de wereld van de schaduwen te duiken. We willen heel graag meer architecturale schaduw verkennen, experimenteren en ervaren en het effect ervan op het welzijn van de gebruikers van gebouwen en openbare ruimtes meten. Met andere woorden, we duiken in The Science of Creating Shadow en hopen dat architecten en opdrachtgevers ons op die reis zullen vergezellen. Wordt vervolgd.
Fotograaf: Stephanie Brinkkoetter
Kroon op Nederlands Fotomuseum in Rotterdam
"Vooral bij een lage zon is het prachtig"
De gouden kroon van monumentaal pakhuis Santos in Rotterdam-Zuid heeft al voordat het officieel wordt geopend als Nederlands Fotomuseum veel aandacht in de (vak-)pers gekregen. De aluminium huid met een patroon van driehoeken blijkt mediageniek. Prachtige foto’s met reflectie en schaduwwerking passeren de revue. Architecten Karin Renner (Renner Hainke Wirth Zirn Architekten) en Karin Wolf (WDJARCHITECTEN) vertellen over het langdurige proces dat leidde tot deze geometrische optopping die tot diep in het gebouw voelbaar is.
Het project “Santos” begon zeventien jaar geleden. Karin Renner herinnert zich gesprekken in 2007 met stedenbouwkundige Riek Bakker over een eerste overleg voor de toekomst van Rijnhaven, die Renner Hainke Wirth Zirn Architekten (RHWZ) had gemaakt in een samenwerking met Egbert Kossak, de toenmalige stedenbouwkundige van de stad Hamburg. “Dit pakhuis had toen al een bijzondere rol in het plan”, vertelt Karin, “Het was een karaktervol gebouw in de zichtas, dat behouden zou worden als referentie naar de geschiedenis van het gebied. Maar toen kwam de crisis van 2008 en werd de ontwikkeling stilgelegd.”
Iedereen kent Santos
Pas in 2016 werd het project weer opgepakt. WDJARCHITECTEN had een studie gedaan naar een mogelijke transformatie van het monument, “een reorganisatie van de binnenkant”. Er kwam een opdrachtgever. Deze organisatie had al een paar vergelijkbare locaties in Duitsland getransformeerd naar creatieve pleisterplekken en wilde dat concept nu combineren met short-stay appartementen. Rotterdam zou de eerste Nederlandse locatie worden. Dat was ook het moment dat Karin Wolf aanhaakte: “Het was een van de eerste projecten die ik kreeg bij WDJA. Wat me opviel: iedereen kent het gebouw Santos. Alle bouwkunde-studenten hebben er wel eens een plan voor gemaakt.”
Acht jaar geleden was er een visie (stedenbouwkundig, bestemmingsplan) en een schets, waarbij het gebouw twee verdiepingen ‘erbij kreeg’. Karin Renner: “Op het monument moest iets bijzonders komen. Twee bouwlagen en een plek om het licht naar binnen te krijgen.” Karin Wolf: “Met Stilwerk was er een programma dat heel goed paste. Met co-working plekken, een restaurant en de showroom als overgang naar de private appartementen.” Het project ging in 2022 eindelijk richting uitvoering met Burgy Bouw als hoofdaannemer.
Heel veel maquettes
Karin Renner: “We hebben veel maquettes gemaakt voor die optopping op een schaal van een op vijfhonderd. In het begin waren de vormen vrij asymmetrisch. We wilden de sculpturale kracht van de opbouw benadrukken in de vorm van de vijf gevels. Vijf gevels omdat ook het dak zichtbaar is vanuit de nieuwe torens in de omgeving. Bijkomend voordeel van de dakopbouw was dat er ruimte voor de installaties ontstond.”
“Het was ook belangrijk dat we precies de lijnen van het monument zouden volgen. De stramienen van Santos zijn bijzonder: het zijn verticale elementen die we in dak en gevel zichtbaar wilden maken”, vertelt Karin Wolf. “Je wilt het blijven zien als een geheel. Als een ruimteschip dat op een oud gebouw landt. Nu is er sprake van een heel subtiele aanraking. Alsof het nieuwe deel het oude deel kust.”
Een opvallende trap in het hart
De overgang van de vijfde gevel naar de binnenwereld van het oude gebouw was een lang traject in het ontwerpproces. “Het gevaar is dat het nieuwe te dominant wordt in de beleving. Daarom hebben we ter hoogte van de bovenste verdieping een sterk interieurelement toegevoegd: een trap met dezelfde bekleding als het dak en de gevels van de opbouw”, vertelt Karin Renner. “De connectie is helder en zichtbaar.” De trap vanuit het droomschip daalt neer in het monument en neemt veel daglicht met zich mee. “Het hart van het monument is verder open en transparant gehouden, zodat de horizontale vloerlagen goed zichtbaar zijn”, vertelt Karin Wolf. “Op de lagere verdiepingen oogt de trap bescheiden.”
Licht goud is wat er blinkt
Het kiezen van de kleur voor de huid van de opbouw was een proces van “testen en proeven”, lachen beide architecten. “Al hadden de eerste maquettes ook al een gouden opbouw”, herinnert Karin Wolf zich. “We hebben ook nog gekeken naar corten staal, maar dat vonden we wat donker. En zwaar, ook qua gewicht!”, vertelt Karin Renner. Uiteindelijk werd gekozen voor ‘licht goud’ – een anodisatie met AluGOLD01. “Zilver was te koud, geel-goud te heftig. Deze lichtgouden kleur gaf de mooiste combinatie met de bakstenen van Santos”.
Beleving op ware grootte
Het ontwerp van het patroon was ook een bijzonder proces. Tijdens bouwvergaderingen kwamen de architecten met ‘geperforeerde’ A0 karton modellen naar de bouwplaats. “Ja, je bent toch onzeker over wat voor effect het patroon op een 1:1 schaal heeft. Het is goed om dat op ware grootte te testen, bij het gebouw”, vertelt Karin Renner. Andere vraagstukken werden onderzocht, zoals het effect van het patroon op het gedrag van vogels en het geluid. Karin Renner: “Die vragen kun je niet beantwoorden zonder onderzoek. Zo worden bij de Elbphilharmonie in Hamburg de vogels weggehouden met een geluid dat voor mensen niet hoorbaar is. Dat zou hier ook een oplossing zijn.”
Vanuit het westen met avondlicht
Bij het maken van de patronen hebben de architecten gewerkt met verschillende 3D-programma’s en daglichtsimulaties. Toch zijn er effecten die voelen als een onverwacht cadeautje. Karin Wolf: “Het was al prachtig dat we de op de uiteinden van de gangen bij de appartementen daglicht konden geven. Als de zon daar binnenvalt, krijg je reflecties tot op de binnenwanden. Dat is wel een heel mooi effect.” Karin Renner vindt dat ook van buitenaf de patronen rijker zijn dan verwacht. “Het geeft bij een bepaald zonlicht een 3D-effect in de gevel, als een zacht gordijn van textiel, terwijl het toch echt vlakke aluminium platen met een geperforeerd patroon zijn. Vooral als je kijkt vanuit het westen met avondlicht… dat werkt heel goed.” De architecten zijn het erover eens: met een lage zon komt het licht heel ver naar binnen en geven de patronen betoverende effecten.
Leuke samenwerking met Metadecor
Voor alle partijen bij het bouwproces is het een ingewikkeld project geweest. Tijdens de bouw kwam er een nieuwe opdrachtgever voor het gebouw: het Nederlands Fotomuseum opent in 2025 de deuren. “Ook een prachtige match van programma en gebouw”, stelt Karin Wolf. De productie van de opbouw was toen al in volle gang onder regie van Burgy Bouw, het ontwerp is niet meer gewijzigd. “De samenwerking met Metadecor heeft ons echt gesteund”, vertelt Karin Renner. “Je hebt iemand nodig die begrijpt wat je wilt. Dat begrip vonden we bij Martin Eslo, de senior engineer. Ook bij de uitwerking van de minder zichtbare elementen, zoals bijvoorbeeld de achterconstructie, vroeg hij continu om onze mening over de mogelijke oplossingen. Die samenwerking was echt heel leuk.”
5 trends in de gevelbouw in 2024
Meer dan een jaar geleden publiceerden we vijf trends voor 2023 en een consequente trendwatcher doet dat natuurlijk ieder jaar. Is er dan zoveel veranderd? Er wordt wel eens gezegd dat de bouw beweegt als een zwaarbeladen containerschip, maar dat beeld verdient toch bijstelling. Bij Metadecor zien we nieuwe ontwikkelingen en we delen ze graag.
Liefde voor roest
Ja, de vraag naar weervast staal (of: corten staal) is weer toegenomen. Eerder was er een link te maken met industriele omgevingen (en bestaande - monumentale – gebouwen), maar nu is de vraag om roestende gevels voor nieuwbouw van woningen en utiliteitsbouw. Met of zonder perforaties. Het houden van gevels met corten bekleding is een zware liefde (letterlijk drie keer zo zwaar als aluminium), die bovendien van karakter verandert door de tijd. Vergeet niet dat elk moment dat er regen valt, de gevel tranen met roestdeeltjes zal huilen – tot in lengte van dagen. Daar moet dus op gedetailleerd worden!
Foto in header van Imatec in Luxemburg
Elke stad een eigen patroon of vorm?
Als het gaat om patronen voor MD Designperforatie of MD Formatura, proberen we altijd te achterhalen waar de wens voor een bepaalde vorm of patroon vandaan komt. Nu zien we iets anders: in Rotterdam houden ze van driehoekjes, in Den Haag zijn de gaatjes rond en in Amsterdam zijn de vormen wat organischer. In Oostelijke provincies is het allemaal wat geometrischer. Nu zien wij trends, maar doen we niet aan huis-tuin-en-keuken-filosofie, dus de conclusies mag iedereen voor zichzelf trekken.
Als het maar beweegt
Eerst waren het ‘gevels met beweegbare luiken’. Toen werden het ‘beweegbare gevels’. Een paar stappen verder en we hebben een (wereldwijde?) trend die ‘kinetische gevels’ wordt genoemd. Waar zit het verschil? Als de beweging in de gevel functioneel is (denk aan zonwerende panelen of privacy schermen) dan is het een beweegbare gevel. Als de beweging wordt ingezet om aandacht te vragen, om de architectuur te benadrukken of gewoon omdat het kan (met een beetje elektriciteit maar liever zonder), dan noemen we het kinetisch. Voor onze engineers zijn het spannende projecten, de gevels met MD Apertura. We hebben al heel wat mooie referenties en er volgen er zeker meer.
Groter, slimmer en daarmee sneller
In de nieuwe assemblagehal van Metadecor naast het hoofdkantoor in Kampen wordt letterlijk gewerkt aan een bouwbrede trend: prefabricage en assemblage van zo groot mogelijke elementen. De montagetijd op de bouwplaats wordt steeds korter, de montagemethodieken steeds slimmer. Projecten als HSC Zuidwolde en Parkeergarage Binnendok zijn in gevelgrote panelen naar de bouwplaats gebracht en razendsnel gemonteerd met kleine teams, zorgvuldig afgestemd op de andere bouwstromen van de projecten. De hal is nu ruim een half jaar in gebruik en we zijn al bijna vergeten hoe het ‘vroeger’ was.
Ontwerpen op schaduw
De zomer was bij vlagen (heel) warm en (te?) zonnig en daarmee kwamen ook termen als ‘oververhitting’ en ‘buitenzonwering’ in het nieuws. Mensen zochten terecht de schaduw op. Schaduw is ook een prachtig ontwerpcriterium voor transparante gevels. Vaak liggen daglichtsimulaties aan de basis voor bepaalde configuraties of de keuze voor een transparante of minder transparante gevel. Wat de ontwerpers in feite doen, is ontwerpen op schaduw. Denk aan de schaduwpatronen die MD Formatura of MD Designperforatie kunnen maken op vloeren, wanden en plafonds. Op het hoofdkantoor van Metadecor ervaren wij het hele jaar door de kracht van zo’n transparante gevel met een mooie schaduwwerking. In de zomer is het duidelijk koeler. Als er een winterzonnetje door de wolken breekt, genieten we van de prachtige patronen op de wanden en vloeren in het trappenhuis.
Nieuwsgierig geworden naar meer ontwikkelingen in de gevelbouw? Kom langs op ons hoofdkantoor in Kampen om de panelen van veel referentieprojecten te zien, voelen en beleven. Een gevel kan zoveel meer zijn dan alleen die mooie buitenkant. Wij denken graag met je mee.
Gevels die spelen met de zon
Met de bouwvak voor de deur verlangen we op ons hoofdkantoor in Kampen net als iedereen naar zonnige zomermomenten. Om even te genieten van de warmte, om wat vitamine D te vangen. Niet dat de zon op andere dagen ver is te zoeken in ons werk. Wij houden van de zon, maar maken ook gevels om de zon juist buiten te houden, om de zon te doseren. Net als voor vakantiegangers is het motto voor gevelontwerpers: geniet van de zon, maar met mate!
Bij Metadecor zijn we dagelijks met de zon bezig. In alle projecten speelt de zon een hoofdrol in de wijze waarop er wordt ontworpen en gerekend. Voor de momenten dat de zon er wel is – soms in te grote doseringen – en voor de momenten dat de zon er niet is – maar er wel daglicht nodig is. Soms willen we de zon vangen (om van de energie gebruik te maken) en soms is het beter om de zon op afstand te houden (om niet te veel straling en warmte te vangen).
Als de zwaartekracht, maar dan grilliger
De zon is een grote macht in de architectuur. Net als de zwaartekracht, eigenlijk. Maar daar waar de zwaartekracht een constante is, is de zon een grillige partner in het ontwerpproces. Te veel zon die door de gevel direct het gebouw in schijnt, heeft een negatief effect op de klimaathuishouding. Te weinig zon doorlaten (of: daglicht vangen) betekent dat je energie moet gebruiken om de ruimten te kunnen gebruiken. We hebben klimaten, seizoenen, dag- en nacht, verschillende zijden voor een gebouw: een gevel ontwerpen die zich onder al die omstandigheden gedraagt als de optimale huid voor een gebouw, is nog geen eenvoudige opgave.
Grote stappen maken en dan verfijnen
Voor nieuwe gebouwen kan de grootste “winst” worden gehaald door de orientatie en vorm van het gebouw af te stemmen op de zonnestanden. De zuidgevel leent zich voor zonopwekking via de gevel (BIPV), maar heeft ook de grootste zonnelast en daarmee behoefte aan goed geïsoleerde wanden en zonwering voor de glaspartijen. Architect Norman Foster spreekt over ‘self shading facades’: gevels die optimaal gebruikmaken van de zonrichting. Het zijn gevels met een geleding of diepe neggen: dichte vlakken richting de hoogste zonnestand (al dan niet met pv) en voldoende openingen in een andere richting om daglicht te vangen. Een ‘zelfschaduwende’ gevel (deze kreet gaat natuurlijk nooit het Nederlandse woordenboek halen) is geen vlakke gevel en nooit rondom het hele gebouw hetzelfde.
Er zijn inmiddels legio softwareprogramma’s die daglichtsimulaties kunnen maken en daarbij ook kunnen berekenen welke invloed de transparantie van de gevel heeft op de energie-efficiëntie van het gebouw. Het loont om dergelijke simulaties te maken, ook voor bestaande gebouwen. Voor bestaande en nieuwe gebouwen maakte Metadecor voorzetelementen die de felste zon buitenhouden, maar middels perforaties toch het daglicht binnen laten sijpelen. Voor Het Zandkasteel werden de daglichtsimulaties vertaald naar “wimpers” van MD Shapes boven de kozijnen, bij de renovatie van basisschool De Klimroos zijn louvres geplaatst van MD Formatura om het directe licht van het schoolbord en de schoolbanken te houden.
Gebruik maken van patronen
Met gevels van MD Designperforatie, MD Strekmetaal en MD Formatura wordt het directe zonlicht buitengehouden, terwijl – met de juiste graad van transparantie – het uitzicht voor de gebruikers van het gebouw zichtbaar blijft. Ook hier kan worden gespeeld met de orientatie van het gebouw, door te spelen met de transparantie van de perforaties en patronen. De minst zonbelaste gevels krijgen gevelelementen met een hogere transparantie, om zoveel mogelijk daglicht te vangen.
Met MD Formatura krijgt het spel met de zon en het licht nog een extra dimensie, door de ombuiging van de figuren in het patroon. Eenzelfde patroon rondom een gebouw toepassen is mogelijk, maar bij de zonbelaste gevels zullen de elementen zo worden gebogen, dat zoveel mogelijk zonlicht direct wordt teruggekaatst. Bij de zonarme gevels wordt het MD Formatura patroon zoveel mogelijk “opengezet”.
Met MD Strekmetaal is het mogelijk om een gradiënt over de hoogte van panelen aan te brengen, waardoor de zontoetreding kan worden gereguleerd.
Een dubbele huid
Een steeds vaker voorkomende oplossing is de dubbele gevel of voorzetgevel met geperforeerde metalen elementen. De elementen kunnen permanent gesloten worden toegepast, of met te openen delen.Soms wordt de metalen gevel vrijwel direct tegen de (glazen of geïsoleerde) gevel gezet (zoals bijvoorbeeld bij het Metadecor hoofdkantoor, het project Tussen de Lakens en Old Town Court in Praag), bij andere projecten wordt juist ruimte gelaten en ontstaat een “bordes” tussen de twee gevels. Dit bordes kan fungeren als een (gekaderde) buitenruimte of voor onderhoudswerkzaamheden.
Een interessant aspect van deze oplossing is dat er tussen de glazen/geïsoleerde huid en de metalen (geperforeerde) gevel een microklimaat ontstaat. Dit microklimaat fungeert als een buffer tussen het buitenklimaat en het binnenklimaat en is vrij van wind en direct zonlicht. Bij het project Raqtan Headquarters – een ontwerp van Rempt van der Donk in de woestijn in Saudi Arabië – is de corridor ongeveer zeventig centimeter en heeft deze een zodanig positief effect op de energiehuishouding van het pand, dat de besparingen op airconditioning aanzienlijk zijn. In de winter kunnen de werknemers de ramen open zetten voor natuurlijke ventilatie – dat is voor die regio vrij uitzonderlijk. Metadecor is bezig met onderzoek om te bepalen wat de optimale afstand is (onder bepaalde klimaatomstandigheden) om een dergelijk microklimaat tot stand te brengen.
Nog meer natuurkrachten
In een verhaal over de zon en natuurkrachten, mag Airshade natuurlijk niet ontbreken. Met startup Airschade Technologies werkt Metadecor internationaal aan verschillende projecten en prototypen voor bewegende zonwering, aangedreven door lucht. Door de zon opgewarmde lucht, wel te verstaan. Zonder elektriciteit. Het prototype dat in de zomer van 2023 in de woestijn van Abu Dhabi werd geplaatst (in samenwerking met Arup en Masdar City) heeft zich bewezen en krijgt een follow-up. Tegelijkertijd zijn we bezig om voor de Europese klimaatomstandigheden prototypen te ontwikkelen, die met een iets grilliger zonregime kunnen omgaan.
Ja, wij houden van de zon en de uitdagingen die de zon brengt bij het ontwerpen van gevels, van toekomstbestendige architectuur. Graag gaan we de uitdaging aan met ontwerpers, ingenieurs en bouwers om te innoveren, om te spelen met de zon en gebouwen te maken die optimaal gebruik maken van het licht, de energie, de straling, de warmte. Misschien iets om over na te denken, onder die palmboom en op dat strandlaken.
Een nieuw gezicht voor sportpark De Braak
Ed Controls helpt mee
Het stond lang in de planning en ook de voorbereidingen vergden de nodige tijd. Maar de metamorfose van campus De Braak in Helmond begint nu echt vorm te krijgen. In opdracht van de gemeente Helmond verrees onder meer een compleet nieuw voetbalstadion, de thuisbasis van voetbalclub Helmond Sport.
Naast Helmond Sport biedt de campus onderdak aan de Praktijkschool Helmond. Ook komt er een NOC*NSF sporthal, enkele gymzalen en een accommodatie voor SV de Braak en JVDI de Fysioclub. Er moet nog veel werk worden verricht voor de oplevering in de bouwvak van volgend jaar, maar de tribunes, de businesslounge, de sporthallen en het supportershome worden langzaam zichtbaar. Met hoofdaannemer Wijnen Bouw is Metadecor verantwoordelijk voor de spectaculaire gevel van het nieuwe stadion. Deze unieke blikvanger bestaat uit enorme aluminium lamellen. Voor de insiders: een gordijngevel met MD Lamel. Over de rol van Metadecor en de inzet van Ed Controls spreken we met projectleider Edwin Wesselink.
Afrondende fase
De gordijngevel is zonder meer ‘de smoel’ van het nieuwe stadion en het hele park. De krachtige en oogverblindende, goudkleurige gevelstijlen geven het gebouw statuur en dynamiek. “Die goud geanodiseerde lamellen zijn echt het neusje van de zalm”, vertelt Edwin vol trots. “Qua bouwtechniek is het project misschien niet eens zo uitdagend, maar het installeren van de gevel is bijzonder arbeidsintensief. Ieder onderdeel van het proces heeft onze volle aandacht nodig. En ja, qua uiterlijk is het natuurlijk top. Wij besteden altijd veel zorg en tijd aan engineering, zodat we tijdens de uitvoering zo weinig mogelijk voor verrassingen komen te staan. Momenteel zijn we volop bezig met de uitvoering en we gaan nu richting de afrondende fase. Dan zijn we in totaal, met onze voorbereiding erbij, ruim een jaar bezig geweest met dit project.”
Meerdere Fronten
Metadecor gebruikt Ed Controls sinds ongeveer 2017 en de tool wordt op meerdere fronten ingezet. “Soms sluiten we aan bij de hoofdaannemer als deze ook Ed Controls gebruikt”, vertelt Edwin. “In ieder geval gebruiken we het voor opleverpunten, kwaliteitsborging, audits en controles. Voor de meeste projecten werken we al volgens de Wkb, dus bij dit project ook. Voor de gevel van het stadion van Helmond Sport gebruiken we de app zowel voor controles van de achterconstructie en de lamellen. Ook gebruiken we de app voor VGM-inspecties of VCA (Veiligheid Checklist Aannemers). Dan controleren we punten als orde en netheid, of de EHBO en brandblusmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig zijn. En we checken of de veiligheidsregels goed worden nageleefd. De app bevalt ons prima: het is overzichtelijk en duidelijk. Het laden van tekeningen gaat heel eenvoudig. Het is mooi dat we nu ook 3D-tekeningen kunnen laden. Dat maakt ons werk nog gemakkelijker.”
Dubbel en dwars
Het is de bedoeling dat Helmond Sport vanaf januari 2025 in dit nieuwe stadion gaat spelen. Daarna zal het oude stadion worden afgebroken om plaats te maken voor trainingsvelden. Toch was het een aantal keren onzeker of de nieuwbouw op campus De Braak wel zou doorgaan, maar gelukkig gingen alle neuzen op belangrijke momenten weer dezelfde kant op. Zoals vaak met projecten van deze omvang, werd het duurder dan begroot. Maar je hoeft maar één blik te werpen op de futuristische gevel van het nieuwe stadion te werpen om te weten dat alles – de moeizame aanloop, de talloze voorbereiding en de kosten – het dubbel en dwars waard is.
Metadecor International op de AIA-conferentie Washington
Metadecor International nam deel aan de AIA Conference and Expo in Washington (5-8 juni 2024) en werd zeer goed ontvangen door het (voornamelijk Amerikaanse) architectenpubliek. In stand #337 presenteerden we ons nieuwe MD Formatura patroon FO337 en presenteerden we een toren met MD Formatura panelen. We voerden veel discussies over architectuur en bouwtechniek met een internationaal publiek en kwamen thuis met veel nieuwe contacten en ideeën.
Echoes of Elegance, Façades for the Future: we kozen deze slogan om architecten aan te moedigen hun eigen patroon te ontwerpen voor de gevel van hun project. Een (dubbele) metalen gevel kan verschillende functionaliteiten toevoegen aan een (bestaand) gebouw . ‘Waar kan ik jullie volledige scala aan patronen zien?’, vroeg menig architect. Ons antwoord: ‘Jouw patroon zal er niet tussen zitten: het zit in je hoofd’. Iedere gevel die wij maken is uniek. Wij werken graag met architecten aan hun patronen en ontwerpen.
Geen catalogus
‘Nee, we hebben geen catalogus’, was een andere zin die we meer dan eens moesten uitspreken. ‘Alles wat wij maken is maatwerk’. Begroting was onvermijdelijk het volgende onderwerp. Ja, we kunnen een exclusieve gevel maken voor de Louboutin winkel aan Madison Avenue en als we die met de hand moeten borduren (of in dit geval lassen), is dat kostbaar. Maar je kunt een unieke gevel maken zonder het budget te verhogen. De ‘truc’ is om het ontwerp te vereenvoudigen en de productie te automatiseren (dat kunnen onze engineers als geen ander). We hebben genoeg voorbeelden (gebouwen) die juweeltjes zijn in hun soort en gemaakt zijn binnen een zeer redelijk budget.
Binnenlaten of buitenhouden?
Onze gevels geven schaduw: zon, wind, regen. Ze houden de schittering buiten. Filteren daglicht. Ze creëren privacy. Ze dragen bij aan de energie-efficiëntie van een gebouw (verminderen van de warmtebelasting met behulp van getemperd daglicht), ze hebben akoestische capaciteiten. ‘Zijn ze kogelvrij?’. Dat was een vraag die we nog niet eerder hebben gehad voordat we een show in de VS bezochten. Nee, dat hebben wij niet getest. Zouden we wel kunnen doen. We nemen aan dat ze kogelvrij kunnen zijn. Bij het zien van de puntige figuren in sommige MD Formatura patronen vroegen enkele architecten zich af of die patronen wel toegestaan zijn in openbare ruimtes. Onze ingenieurs kunnen hierover adviseren, maar wij zijn van mening dat de ontwerpteams deze beslissingen moeten nemen. Soms zijn de stekelige figuren opzettelijk: om mensen op afstand te houden. Maar nooit in een gebied met jonge kinderen uiteraard.
Succesvolle samenwerkingen
Na zoveel enthousiaste bezoekers op onze stand te hebben gesproken, hopen we dat we in de (nabije) toekomst kunnen schrijven over succesvolle samenwerkingen in de VS. Uiteraard hebben we de winkelpui voor Christian Louboutin aan Madison Avenue in New York – ontwikkeld in samenwerking met 212box architecten – als ultieme etalage. Andere projecten en patronen die op AIA24 meer aandacht trokken dan andere: Het Plantsoen in Leiden (NL, architect VVKH) en het dadelpatroon dat we gebruikten voor het Raqtan-hoofdkantoor in Dammam, Saoedi-Arabië (architectuur door Rempt van der Donk). Wandel/scroll gerust eens door de projecten op onze website en laat je inspireren. Wij zijn er zeker van dat wij samen jouw gevel op maat kunnen realiseren.
POEDERCOATEN VERSUS ANODISEREN
Oktober 2023 │ Blog │ Leestijd: 2 minuten
Wanneer kies je als architect of aannemer nu voor poedercoaten en wanneer voor anodiseren. Met dit blog zetten we de voordelen en nadelen van beide oppervlaktebehandelingen voor je op een rij. Aan de hand hiervan kun je kijken wat het beste bij jouw project past qua afwerking, uitstraling en weersomstandigheden.
Wat is Poedercoaten precies?
Misschien ben je al bekend met poedercoaten. Toch even in het kort wat poedercoaten precies inhoudt. Poedercoaten is het proces waarbij een elektrische lading wordt gecreëerd die ervoor zorgt dat het poeder aan het oppervlak van het metaal plakt. Vervolgens wordt het in een hardingsoven gebakken om een gladde coating te krijgen. Je kunt ook voor een reliëf poedercoating kiezen of juist voor structuren zoals beton of corten staal look. Naar welke kleur je als architect of aannemer ook op zoek bent, alles is mogelijk bij poedercoating. En ook op bijna alle materialen. Daarnaast bestaat er ook een duurzame coating, genaamd MD Durafol, die meer dan 40 jaar mee gaat.
Voordelen en nadelen van Poedercoaten
Met poedercoaten breng je een uitstekende beschermlaag aan tegen corrosie. En je hebt een goede kleurechtheid over het gehele metaal, de gehele batch en ook in verschillende orders. Dit is anders bij anodiseren. Er zijn verder ook verschillende glansgraden mogelijk. De poedercoating is in meerdere lagen aan te brengen om weerstand te bieden tegen extremere weersomstandigheden zoals zeeklimaat of zandstormen. Ook biedt poedercoating met de juiste laagdikte de juiste bescherming op materialen met scherpe randen zoals strekmetaal of geperforeerde panelen. Grote panelen kunnen ook gecoat worden. Poedercoating heeft geen verlies bij het aanbrengen van de coating en is volledig afbreekbaar. Normale coatings moeten twee keer per jaar gereinigd worden. Dit geldt niet voor de duurzame MD Durafol coating. Deze hoeft namelijk helemaal niet te worden gereinigd. Poedercoatings kunnen beschadigen wanneer iemand met scherpe voorwerpen in het materiaal krast of stoot.
Wat is anodiseren?
Anodiseren maakt aluminium mooier en het beschermt tegen corrosie. Bij anodiseren wordt geen laag aangebracht op het aluminium maar wordt een laag opgebouwd uit het aluminium waardoor het metaalaspect behouden blijft. Anodiseren kan in een naturel (blanke) uitvoering maar ook in verschillende kleuren. De kleurmogelijkheden binnen anodiseren zijn beperkter dan bij poedercoaten. Er zijn enkele zeer mooie kleuren mogelijk door middel van het inkleuren van het bad met tinzouten. Binnen de kleurgroepen zijn verschillende kleurtinten mogelijk door variëteit in tijdsduur in het bad. Geborsteld geanodiseerd aluminium geeft een erg mooi effect. Om geborstelde geanodiseerde aluminium gevelpanelen te krijgen zijn voorgeborstelde panelen nodig.
Voordelen en nadelen van anodiseren
Het is gemakkelijk te onderhouden en het is UV-stabiel. Het is een onderdeel van het metaal en daarom zal het niet gaan schilferen. Het zorgt voor een dieper, rijker metaalachtig uiterlijk en je behoudt de natuurlijk look van aluminium. Je ziet geen laag om het materiaal zoals bij poedercoaten. Je hebt de beschikking over een breed scala aan architecturale afwerkingen. Denk daarbij ook aan bepaalde patronen. Bij het hergebruiken van het materiaal hoeft er niks afgebroken te worden, omdat anodiseren een onderdeel van het materiaal is. Deze methode is gebaseerd op het basismetaal, zodat het kan worden onderworpen aan kleurvariaties in een project en/of in een batch c.q. tussen verschillende batches. Geanodiseerd materiaal dient bij voorkeur wel twee keer per jaar schoongemaakt te worden. Grote panelen of elementen kunnen niet geanodiseerd worden, omdat de badafmetingen beperkt zijn.
Deel dit artikel
Bouwen in de woestijn
Bouwvak 2023. De meeste collega’s zitten in hun korte broek op de camping. Ik sta met schoenen met stalen neuzen en een Metadecor zomerjack in de woestijn van Abu Dhabi. Het is vijftig graden Celsius, ik voel het water aan de binnenkant van mijn mouwen naar beneden lopen, mijn ‘I love Amsterdam’-pet plakt op mijn hoofd. Vertwijfeld kijk ik naar de plek waar ik straks een prototype van 3 x 2,5 x 2,5 m op vier betonblokken moet schroeven. Hoe dan?
Tekst en beeld: Caroline Kruit
Dit verhaal begint in september 2022, toen ik in Dubai tijdens een handelsmissie Nikola Znaor hoorde vertellen over zijn gepatenteerde concept Airshade: een briljant idee voor een low-tech non-electric bewegende zonwering op basis van het principe van de uitzetting van lucht bij opwarming. Het concept maakt veel mensen enthousiast in een regio waar de zon onbarmhartig hard schijnt. ‘Als ik toch met een prototype kan aantonen dat het hier werkt…’, zuchtte Nikola. Want de standaardvraag bij alle producten en ideeën die je in het Midden-Oosten aandraagt is: ‘heb je bewijs dat het in ons klimaat toepasbaar is?’
Terug in Nederland ontdek ik dat Metadecor al eerder met Nikola in gesprek is geweest, maar dat dat nog niet tot resultaten heeft geleid. We praten verder, ook met het ingenieursbureau Arup en de projectontwikkelaar Masdar City uit Abu Dhabi, die zo’n prototype wel zouden willen laten maken. In december ligt er een ontwerp, zijn er verschillende producenten die een aanbieding doen – waaronder Metadecor - en krijg ik vlak voor de kerst een telefoontje: Metadecor mag het prototype gaan bouwen!
Testen in Kampen
In Kampen tekenen, rekenen en bouwen de collega’s van Metadecor in de eerste maanden van 2023 aan het prototype, een gevaarte met vier ‘vleugels’ dat net in een zeecontainer past. Er wordt in de werkplaats getest, samen met Nikola en Andrew Glover van Arup – met warmtekanonnen, terrasverwarmers, compressoren. De zon in Nederland – in de winter – is geen betrouwbare partner in ons testschema. Het schema loopt iets uit omdat er toch onderdelen moeten worden vervangen – totdat de testresultaten overeenkomen met wat het team van Arup heeft berekend. Eind juni 2023 gaat het prototype in de container richting Abu Dhabi.
Betonboor in de bagage
Vijf lange weken is het prototype onderweg, om midden in de bouwvak te arriveren in Port Khalifa. De testlocatie is het zogenoemde 10MW zonnepark van Masdar City in Abu Dhabi, dat ik in december met collega Yakoub heb bezocht om de precieze positie van het prototype te kunnen fotograferen en tekenen. De vraag bij Metadecor: wie van de collega’s gaat het prototype in Abu Dhabi plaatsen en testen? De enige die enthousiast de vinger in de lucht steekt, ben ik.
Als je aan auto’s klust…
Omdat ik al tamelijk ingevoerd ben op het project ‘en omdat je aan auto’s klust, dus dan je moet dit ook kunnen’, wordt mijn ticket geboekt om het prototype te gaan monteren. Ik regel voor mezelf nog een middagcursus betonboren (nooit eerder gedaan, moet toch weten wat het is) en ga met de nodige instructies en een flinke betonboor in mijn bagage richting het Midden-Oosten. Op Schiphol koop ik een pet nadat ik van iemand de tip krijg om altijd mijn hoofd te bedekken in de zon. Paarsblauw. I love Amsterdam.
Alles gaat anders
Eenmaal in Abu Dhabi loopt alles anders. De douane strubbelt wat tegen – de omschrijving roept vraagtekens op, de HS-code klopt niet. Wat zit er in die container? Ja, leg dat maar eens uit. Vanuit Dubai, Rotterdam en Abu Dhabi wordt hard gewerkt aan een oplossing. Met Nikola bezoek ik de testlocatie: de plek waar we het prototype mogen neerzetten is anders, de betonblokken die gebruikt moeten worden hebben een ander formaat en er komt pas een team om ze te plaatsen als het prototype is vrijgegeven door de douane. De zon is brandend heet. Op het open terrein staat een paar containers, waarvan er eentje airco heeft die op 23 graden staat – alsof je in een diepvriesvakje gaat zitten. Ook niet uit te houden. Na twee dagen bellen, mailen en wachten wordt het prototype eindelijk vrijgegeven.
Blij met mijn kilo’s
Oh, ik kan een boek schrijven over wat er allemaal anders ging. Over de avond (nacht) dat het prototype eindelijk op locatie arriveerde. Over het team van bouwvakkers dat kwam helpen om de betonblokken te plaatsen en uit te lijnen – met een stalen schepje, twee balken en een touwtje. Over de vorkheftruck uit de vorige eeuw, waarvan de tanden niet pasten in het frame van het prototype, waardoor het prototype dreigde te kukelen en ik voor een zeldzaam moment blij was met mijn extra kilo’s, hangend aan het prototype samen met een paar Pakistaanse bouwvakkers om het op de heftruck te kunnen houden.
Niets gaat volgens het oorspronkelijke plan. Het zand gedraagt zich als losse sneeuw, waardoor de vorkheftruck niet tot de aangewezen plek kan komen en het prototype uiteindelijk letterlijk van een dieplader wordt afgeschud. De communicatie over verschillende ‘functielagen’ tot en met de wat vertwijfelde bouwvakkers ter plekke is ingewikkeld. Ik raak in een gevecht om de betonboor, die uit mijn handen wordt gerukt omdat het toch echt niet de bedoeling is dat een vrouw gaat staan boren, daar in de woestijn. Dat gevecht heb ik gewonnen. Ja, duh… mijn boormachine!
Het werkt!
Lang verhaal iets korter: na een paar lange dagen en heel korte nachten (pas laat in het hotel na de kluswerkzaamheden en voor zonsopgang naar het prototype om het te resetten) was het prachtig om te zien (en te meten middels sensoren) dat er letterlijk beweging in het systeem zit. Na zonsopgang sluit de constructie en in de loop van de nacht opent het zich. Helemaal vanzelf. Dat was het moment om het plakkerige Metadecor-jasje uit te doen en het mooie pakje aan, om op de foto te gaan met de opdrachtgevers. Een grote glimlach op mijn gezicht, want missie geslaagd en ik heb samen met mijn Metadecor-collega’s een bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van een energie-neutraal systeem voor bewegende buitenzonwering. Wat Nikola met Airshade heeft bedacht biedt zoveel perspectief voor een beter binnenklimaat (en energiezuiniger gebouwen!). Ik hoop dat heel veel mensen daar in de toekomst ook blij van gaan worden. En wat een ervaring!
Metadecor gaat mee in circulaire ambities
14 maart 2024 - Het is de week van de circulaire (bouw-)economie en dat onderwerp pakken we graag op. Er zijn veel aspecten die we al meenemen in het ontwerp, de engineering en productie van onze projecten die te maken hebben met circulariteit.
Om er een paar te noemen: al onze gevels zijn demontabel, tijdens de engineering houden we rekening met zo weinig mogelijk productieafval en aluminium productieafval gaat direct in de recycling. In onze nieuwe assemblagehal maken we zo groot mogelijke elementen. Dat scheelt in kilometers transport naar de bouwplaats en maakt dat we minder verpakkingsmateriaal gebruiken. Ook kunnen we de kwaliteit beter monitoren en dus een langere levensduur waarborgen.
Functionaliteit
Maar het circulaire vernuft zit natuurlijk niet alleen in de gevels zelf. Het gaat ook om de functionaliteit van die gevels en de bruikbaarheid en het comfort van de gebouwen die ze omhullen. Met zonwerende gevels kan een (veel) betere energie-efficiency worden bereikt. Een dubbele façade heeft niet alleen energetische voordelen, maar geeft ook betere mogelijkheden voor natuurlijke ventilatie via de gevel en maakt – met voldoende ruimte tussen tweede gevel en een glasgevel –onderhoud eenvoudiger en minder vaak nodig. Kortom: in de exploitatiefase zijn er veel voordelen te halen die ook weer terug te leiden zijn naar ambities van circulariteit.
Het kan altijd meer en beter
Aan welke ambities en verbeterpunten gaan we werken? Het gehalte aan gerecycled (post-consumer) aluminium in onze gevels zou hoger kunnen, maar dat is op dit moment financieel vaak geen optie. De belangrijkste reden daarvoor is dat het volume aluminium schroot (in Europa) eenvoudigweg niet toereikend is. Dat is weer te herleiden naar de vele aluminium toepassingen die op dit moment nog prima functioneren (en niet voor schroot in aanmerking komen). Over duurzaam gesproken…
Standaard of maatwerk?
Volledige gevels recyclen zou een markt kunnen worden, maar dat zien we op korte termijn niet gebeuren. We kunnen er al wel op anticiperen, bijvoorbeeld door met standaard maatvoeringen gaan werken. Kunnen we dan nog steeds unieke, spraakmakende gevels maken? Wij denken van wel, dat dat samen kan gaan. Maar om de handel in tweedehands gevels echt aantrekkelijk te maken, zou de hele bouwbranche mee moeten doen in de standaard maatvoering. Daarmee zijn ook meteen de grootste uitdagingen van de circulaire bouweconomie benoemd: samenwerking, informatie-uitwisseling en standaardisatie binnen de bouwkolom. Alleen dan komen de cirkeltjes rond. Wij praten er graag over mee!
Metadecor International 2023: nieuwe gezichten en inzichten, spannende vooruitzichten
Januari 2024 │ Blog │ Leestijd: 3 minuten
Terwijl het nieuwe jaar bubbelt van ambitie, nemen we even de tijd om te zien wat 2023 ons heeft gebracht en wat we hebben geleerd. In het afgelopen jaar hebben we zoveel nieuwe mensen ontmoet, plaatsen bezocht en projecten gezien die tot de verbeelding spraken. Om een paar hoogtepunten te benoemen is best lastig, maar we doen een poging.
FEBRUARI > De beurs BIG 5 Saudi bracht ons in contact met veel bedrijven op een beursvloer waar de stemming optimistisch was: de gezamenlijke ambitie van de mensen in Riyadh was voelbaar. Architectenbureau Gensler organiseerde een interessant lezingenprogramma over duurzame architectuur. Tijdens deze reis brachten we ook een bezoek aan het hoofdkantoor van Raqtan in Dammam (Architect Rempt van der Donk), waar in 2019 een prachtige Metadecor gevel en patio werd opgeleverd. De mensen in het gebouw zijn happy en de architectuur van het gebouw is ‘van een andere wereld’: alsof er een ruimteschip is geland in dit industriële gebied middenin de woestijn.
JULI > Het driejaarlijkse AIU Congres vond plaats in Kopenhagen en gaf veel stof tot nadenken. Om deze planeet te redden met architectuur vereist een collectieve inspanning en niet alleen door architecten. De bouwindustrie moet zich verenigen, kennis delen en stappen maken naar circulariteit, energie-efficiency en inclusiviteit.
Om deze planeet te kunnen redden middels architectuur is een collectieve inspanning nodig
AUGUSTUS > De zomer bracht ons naar Abu Dhabi, waar we een prototype voor externe zonwering in de woestijn installeerden. Wat voor prototype? Onze NDA zal begin 2024 worden opgeheven en pas dan kunnen we alles vertellen. Wat we wel kunnen verklappen is dat het een project is samen met Masdar City, Arup en Airshade Technologies. Het prototype gaat door een testperiode en de resultaten zijn veelbelovend. Wordt (snel) vervolgd.
OKTOBER > In oktober ‘veroverden’ we Chicago en New York. En we leerden veel. In Chicago hoorden we over (duizenden dode) vogels en gevels als seriemoordenaars. We hoorden over ‘Metal Guys’: specialisten die door architecten worden gebeld als ze een metalen gevel willen maken. In New York spraken lokale beleidsmakers over Green Zones: ruimte buiten de rooilijn om de renovatie van gevels te vergemakkelijken. Onze nieuwe ambitie is geboren: we willen jouw Metal Guy zijn en die Green Zone gebruiken om prachtige, zonwerende gevels rond bestaande gebouwen te maken. Zoals we deden op Madison Avenue, voor de Louboutin Shop (de architecten waarvan we bezochten: dank Eric en Eun Sun van 212box architects!).
We willen jouw Metal Guy zijn en in de Green Zone prachtige zonwerende gevels rond bestaande gebouwen maken
DECEMBER > Nog een BIG 5 op de agenda, deze keer in Dubai: een achtbaan van een vakbeurs. Tijdens deze beurs vond het evenement Everything Architecture plaats, waar we sponsor waren en een lezing gaven: SUN:KISS – low tech façade solutions for healthier cities. Na afloop van de lezing hadden we interessante gesprekken over functionele architectuur met een esthetische meerwaarde. Dank aan ons publiek in Dubai voor de feedback en de leuke discussies!
2024 > Met projecten in Ierland, Duitsland, Frankrijk, Kroatië en België lijkt onze internationale focus op Europa gericht, maar dat is niet het volledige plaatje. We werken met internationale teams aan projecten in het Midden Oosten, Azië, de US en het Caribisch gebied. Maar zoals iedereen in de bouw weet: processen duren lang - met uitzondering van die paar momenten in de snelkookpan. We houden jullie op de hoogte!
Deel dit artikel