September 2023 | Blog | Geschreven door: Nafthali van der Toorn | Leestijd: 3 minuten 

Afgelopen vrijdag 22 september 2023 om 19:00 uur was het zover: de vierde schouw (het examen) van mijn masteropleiding Architectuur aan de Academie van Bouwkunst ArtEZ in Arnhem. Onder de titel “Gevangen in Vrijheid” heb ik onderzoek gedaan naar de rol van algoritmes als onzichtbare bedreiging voor onze democratie. Met een presentatie, een boekwerk en een reeks maquettes en posters heb ik dit onderzoek afgerond met een ‘zeer goed’. Daarmee sluit ik een intensieve periode af waarin ik het afstuderen heb gecombineerd met mijn werk bij Metadecor. Tegelijkertijd opent dit examen weer een deur naar nieuwe ontdekkingen.

In mijn afstudeerwerk heb ik onderzocht welke maatschappelijke bewegingen leesbaar zijn door te kijken door de bril van de architectuur. Ons huidige tijdperk speelt zich parallel af in een digitale wereld en de invloed van deze digitale wereld weerspiegelt zich in ons gedrag in de fysieke wereld. Dit heeft een grote impact op de vrijheid in een democratie. De beïnvloeding van ons denken door algoritmes kan zichtbaar worden gemaakt door architectuur: dit is waar mijn afstudeerproject zich voornamelijk heeft afgespeeld. Dit proces kan worden vergeleken met een inventarisatie van historische steden en gebouwen, die zijn als een archief dat ons dagelijks herinnert aan het verleden, dat kennis biedt en ons helpt bij het maken van keuzes in het heden.

Het onderzoek ‘Gevangen in Vrijheid’ probeert een definitie te geven aan de fysieke gestalte van die onzichtbare, digitale wereld. In een contextloze digitale wereld is er geen verleden en architectuur. Daardoor ontstaat een kwetsbare samenleving die niet over kennis beschikt om persoonlijke keuzes te maken. Er dreigt een collectief aangestuurd denken door technologie. In mijn onderzoek kom ik tot de conclusie dat kennis het enige middel is om ons – als individuen en als collectief - te verdedigen tegen de onzichtbare bedreiging van algoritmes. Deze conclusie heb ik vertaald in een verhaal, een verslag van een reis door een technologische wereld die is vormgegeven met herkenbare architectonische elementen en verwijzingen naar bekende digitale begrippen.

Het architectonisch concept

De reis door de technologische wereld heb ik in mijn afstudeerproject vormgegeven en een plek gegeven. Het hart van de democratie heb ik geplaatst op het Malieveld in Den Haag en laten omringen door een denkbeeldig gebouw dat fungeert als een toren voor verdediging tegen de algoritmes. Deze toren heet “Dutchfirewallsystem”. De toren staat op de as van de straat die leidt naar het parlement van onze democratie. Aan deze verdedigingstoren hangt een wolk, die de “Cloud” is genoemd. De wolk opent zich naar het politieke hart en bevat de identiteit van onze samenleving. In het midden van de wolk drijft een grote omgekeerde koepel, die ik het “Interne Geheugen” noem. De koepel is ontworpen als een groot plein waar mensen samenkomen om kennis met elkaar te delen. Het totale complex kan ook worden beschouwd als een machine in een omgeving doordrongen van straling en met satellieten naar grondstations. Zowel het gebouw op de grond (Dutchmainboard) als in de lucht zijn ontworpen als ruimtelijke representaties van de technologische terminologie. Met het ontwerp en de context heb ik een ruimte gecreëerd om verhalen te vertellen over de huidige maatschappelijke bewegingen die een bedreiging vormen voor onze vrijheid. Ik heb architectuur ingezet als middel om kennis over te dragen en (onzichtbare) maatschappelijke ontwikkelingen te duiden.

Bij Metadecor houd ik mij als creative director en productontwikkelaar bezig met het onderzoeken en creëren van verbeelding in de architectuur. Hiermee wil ik een concrete maatschappelijke bijdrage te leveren aan het vormgeven van onze leefomgeving. Tijdens mijn opleiding bij ArtEZ heb ik een persoonlijke ontwikkeling doorgemaakt van ontwerper naar architect en in die laatste rol hoop ik nog veel te kunnen bijdragen aan het vormgeven van een rijke publieke ruimte.

Ik wil Joost Vos van Benthem Crouwel Architects bedanken voor zijn begeleiding tijdens mijn afstudeeronderzoek. Ook wil ik ArtEZ Academie van Bouwkunst bedanken voor de kansen en vrijheid die ik heb gekregen om te pionieren binnen de architectuur. Daarnaast wil ik Metadecor bedanken voor de tijd en ruimte die zij mij hebben geboden om mij in dit vakgebied te ontwikkelen.

De eindpresentatie van ‘Gevangen in Vrijheid’ werd beoordeeld met het resultaat ‘zeer goed’: “De hooggespannen verwachtingen na de derde schouw zijn waargemaakt met deze openbaring”, aldus de afstudeercommissie.

Nieuwsgierig naar dit project? Vanaf 13 oktober 2023 is in het Rietveldgebouw van de ArtEZ University of the Arts in Arnhem de jaarlijkse afstudeertentoonstelling van de masteropleiding Architectuur te zien. Daarna staan meer tentoonstellingen en een boekpresentatie van ‘Gevangen in Vrijheid’ op de agenda.

Bij Metadecor wordt nieuwsgierigheid aangemoedigd, en medewerkers worden gestimuleerd om hun horizon te verbreden en zichzelf te ontwikkelen. We geloven dat een open geest de ruimte geeft voor innovatie en dat de mogelijkheden eindeloos zijn wanneer we onze creativiteit niet begrenzen. Bij Metadecor is de horizon niet het einde, maar het begin van nieuwe inzichten in design en architectuur.